Pri la signifo de pli aĝaj gefratoj

Havi pli aĝajn gefratojn estis almenaŭ dum la antaŭindustria epoko duflanka afero. Ili ja plialtigis la probablecon ĝisvivi la infanaĝon. Sed kiu havis pli aĝajn fratojn aŭ fratinojn, tiu geedziĝis kiel plenkreskulo pli malfrue kaj ankaŭ ricevis malpli da infanoj.

Tra la tuta vivodaŭro pli aĝaj gefratoj de la sama sekso havas precipe negativan efikon, gefratoj de la alia sekso havas precipe pozitivan efikon.

Kiel gefratoj efikas al la evoluo de infanoj, tio estas esplorebla laŭ multaj manieroj. En la psikologio de hodiaŭ oni esploras kiun rolon ludas fratoj aŭ fratinoj ĉe la lernado, kiel ili ŝanĝas la rilatojn al la gepatroj, kiel unuopaj infanoj distingiĝas de aliaj ktp.

En la biologio laŭ la fako aliaj demandoj staras en la fokuso. Laŭ la evolucia scienco oni esploras kiel gefratoj kontribuas al la korpa taŭgeco de la unuopa homo, do kiel ili efikas pri la sano kaj la ricevado de infanoj. Laŭ la scienca ĵargono fratoj kaj fratinoj kunlaboras kaj konkurencas samtempe pri resursoj.

Kiel tio funkcias, tio estas ankoraŭ sufiĉe facile esplorebla ĉe birdoj aŭ lupoj, dum ĉe homoj tio estas signife pli malfacila. Sociaj aŭ kulturaj normoj ĉiam kunefikas kaj pro tio biologoj serĉas pri eblecoj observi la esplorobjektojn sufiĉe proksime al la naturo.

Tian eblecon por observado de "natura konduto" la esploristoj nun trovis en la arkivoj de la protestanta eklezio de Finnlando. Ties registroj laŭleĝe enhavis - por povi kalkuli  la impostojn - indikojn pri naskiĝoj, geedziĝoj, mortoj kaj vivenspezoj.

La datumoj de ĉirkaŭ 10.000 viroj kaj virinoj kiuj naskiĝis inter la jaroj 1750 kaj 1900 en kvin finnaj distriktoj kaj kiuj ricevis ĝis la mezo de la 20-a jarcento apenaŭ 30.000 infanojn enfluis en la esploron. La antaŭindustria epoko aperas al la esploristinoj sufiĉe proksima al la naturo - interalie mortis triono de ĉiuj infanoj antaŭ la 15-a vivojaro - por formuli eldirojn pri la evolucia signifo de gefratoj.

Ĉe la analizo de la datumoj la esploristinoj konstatis diferencojn inter la seksoj. Ĉe la knaboj ĉiu kroma frato aŭ ĉiu kroma fratino plialtigis la probablecon atingi la 15-an vivojaron je proksimume 10 procentoj. Ĉe knabinoj tio validis nur por fratoj, pli aĝaj fratinoj ne havis efikon. La esploristinoj konkludis el tio ke pli aĝaj gefratoj havas pozitivan efikon je la propra korpa taŭgeco.

Aliflanke en la plenkreska aĝo gefratoj prezentas malavantaĝon. Pli aĝaj fratoj malaltigis ĉe viroj kaj la nombron da infanoj kiujn ili ricevis, kaj ankaŭ malaltigis la probablecon entute ricevi infanojn. Pli aĝaj fratinoj ne havis influon je tio. Tiuj efikoj montriĝis ankaŭ se oni kunkonsideris ankaŭ sociekonomiajn faktorojn.

Por kontroli kiel efikas gefratoj je la tuta vivodaŭro la esploristinoj kalkulis kombinan valorciferon. Koncize formulite la rezulto estas jena: Pli aĝaj fratoj el biologia vido ne alportas avantaĝon por viroj - ilia negativa influo al la idaro estas pli granda ol ilia kontribuo al la ĝisvivado en la infanaĝo. Aliflanke pli aĝaj fratinoj por ili estas rekomendindaj.

Ĉe virinoj la situacio estas - sub inversa vido - simila. Pli aĝaj fratinoj estas tra la tuta vivodaŭro negativaj rilate al biologia taŭgeco, dum fratoj estas pozitivaj.

Kial tio kunrilatas tiel, tion la esploristinoj ne povas klarigi ĝisfunde. Per iliaj metodoj ili montris statistikajn kunrilatojn, sed ne kaŭzajn rilatojn. Ili tamen faras kelkajn interpretojn de la rezultoj.

Tiel la cirkonstanco ke pli aĝaj fratoj efikas pozitive al la ĝisvivaj ŝancoj de ĉiuj gefratoj - kontraŭe al pli aĝaj fratinoj kiuj ne havas influon je siaj malpli aĝaj fratinoj - kunrilatas kun la malsamaj roloj de la seksoj. La junaj viroj jam ofte laboris en la agrikulturo kaj tio verŝajne plialtigis la resursojn de la tuta familio kio alportis avantaĝon al ĉiuj infanoj.

Ankaŭ la konkreta "geedziĝa merkato" verŝajne ludis rolon. La geedziĝoj plejgrandparte estis aranĝitaj de la gepatroj, eksedziĝoj estis malpermesitaj, la juna geedza paro vivis en la farmo de la gepatroj de la novedzo kaj kutime li heredis tiun farmon. Averaĝe tio signifas ke pli aĝaj gefratoj geedziĝis pli frue kaj ankaŭ pli frue ricevis pli da infanoj.

Sed eĉ se oni kunkonsideras tiujn sociajn faktorojn, la efikoj restas. Ankaŭ interne de la grupo de viraj ne-heredantoj validas: Ju pli da pli aĝaj fratoj, des malpli da propraj infanoj en la posta vivo.