Partiklo de sento

Tiun ĉi sonartikolon verkis kaj produktis Gian Piero Savio el Israelo

Ankaŭ sciencistoj kortuŝe larmas

Post mia antaŭa sonartikolo pri la oficiala anonco de malkovro de la nuklea Higgs-partiklo, mi tute ne intencas ĉi tie plivastigi la sciencajn detalojn, sed iom pritrakti kaj provi analizi la emocian ŝarĝon, kiu eksplodis, la 4-an de julio, ĉe la giganta nuklea akcelilo en Ĝenevo.

Oni spektis tie strangan spektaklon: centoj da sciencistoj el la tuta terglobo, kunvenintaj en honoriga prelega halo, hurais, fajfis, elverŝis larmojn kaj longege aplaŭdis. Ili kriis bis! Sed tute ne estis iu, kiu rajtus bisi, ĉar la tutmonda mirinda grupo de dek mil da nukleaj esploristoj ne havas fakte ĉefon. Ĉiuj estas gvidantoj kaj ĉiu el ili, kvankam ege valora, estas anstataŭebla.

La ekscito pro la malkovro fortrenis milionojn en la mondo kaj eĉ la amaskomunikilojn. Kio estas la fonto de tia emocio? Antaŭ kvar jaroj, ĉirkaŭ miliardo da homoj spektis elsendon el la sama halo en Ĝenevo. Ĉiuj tiam spektis senspire la startigon de la motoro de la partiklo-akcelilo. Timoj kunigis kaj sciencistojn kaj spektantojn, sed iliaj timoj estis tute malsamaj. Sciencistoj timis, ke post investo de miloj da laborjaroj, la akcelilo ne funkciu. Multaj spektantoj timis, ke  la malfermo de nova energia fronto kreu nigran truon, kiu englutos nin ĉiujn. Ekde tiam la akcelilo funkciis, plurfoje paneis kaj estis riparita kaj la terglobo ankoraŭ ne ŝanĝiĝis.

Do, oni povas prudente pensi, ke tio, kio kunigis sciencistojn kaj spektantojn, dum la lastatempa anonco, ne estis timo sed io pli laŭdinda, nome miro kaj espero. El kie fontas tia miro? El surprizo, ke homa estaĵo, malgraŭ sia sensignifa nuleco kompare al la universo, povas sidiĝi kun papero kaj krajono kaj pretendi, ke li, la etuleto, povas malkovri kvankam malgrandan, tamen ege gravan, komencan sekreton de la senlima universo.

Du el tiuj honorgastaj pretendantoj sidis en la halo: François Englert kaj Peter Higgs. Ili ambaŭ, blankharaj, havis la bonŝancan eblecon vidi siajn teoriojn pri la bazaj komponantoj de la universo, pruvitaj ankoraŭ dum sia vivo.
Aliaj fontoj de miro estas sendube la homa kapablo konstrui kaj funkciigi senprecedencan teknologion kaj, kial ne?, la senfina beleco de la universo.

Kaj la espero, el kio ĝi fontas? Kiam oni vidas milojn el la plej kapablaj sciencistoj el ĉiuj landoj, tiel malsimilaj pro iliaj kulturoj, religioj, politikaj vidpunktoj, kiuj kunlaboradas dum dekoj da jaroj por interkonsenti pri la plej malgrandaj detaloj de la planitaj esploroj, eĉ la plej granda skeptikulo ne povas resti indiferenta. Kiam oni ankaŭ povas vidi administrantojn kaj ministrojn de diversaj registaroj, kiuj sindoneme laboregas kune kun la sciencistoj, oni sentas, ke ja estas espero.

Mi deziras konkludi per lasta konsidero: supozante, ke ne ekzistu alia fiziko krom tiu, kiun ni konas, oni bonege scias, ke nia universo ne estas stabila. Kion tio signifas? Ni scias, ke steloj naskiĝas kaj mortas, do ankaŭ la tuta universo povus morti kune kun siaj steloj. Pro tio, evidente, ni ĉiuj havas intereson malkovri, ke estas io nova trans la horizonto, trans tio, kion ni jam konas. Mi opinias kaj esperas, ke per rezoluteco kaj konstanco la homaro ĉiam transiros novan horizonton.