Legi tekston

Kiam oni legas tekston, oni vidas bildon kiu konsistas el vortoj kiuj siavice konsistas el literoj. Tamen kvankam temas pri bildo, la leganto ne vidas ĝin kiel tuton, sed por kompreni la enhavon de tiu bildo, la leganto devas kvazaŭ skani ĝin. Tiu skanado en la kazo de la latina skribo komenciĝas supre maldekstre kaj finiĝas ie malsupre dekstre. La leganto devas unue ekkoni la unuopajn literojn kaj kunmeti ilin en sia cerbo al vorto, al vorto kiun la leganto plej ofte jam konas kaj do povas elvoki ĝin el la memoro.

La legado estas tradukprocezo de la bildprilabora parto de la cerbo al la sonprilabora parto de la cerbo. Por kompreni vortojn kaj kompletajn frazojn nome la leganto devas generi la sonojn en si mem. Dum laŭtlegado tio ja estas tute evidenta, sed tio ankaŭ funkcias en iom reduktita formo ankaŭ dum senvoĉa legado. Nun tiu sono povas esti prilaborata, do interpretata en la sonprilabora parto de la cerbo.

Kiam miaj filoj estis tute malgrandaj mi laŭtlegis al ili precipe vespere okaze de ilia enlitiĝo el multaj libroj. Ili tiel aŭdis tiun lingvon jam sufiĉe frue. Ili lernis kompreni sonojn, vortojn kaj frazojn. Ili aŭtomate ankaŭ lernis gramatikon kaj do ilia kompreno pri lingvo entute estis jam sufiĉe alte evoluinta kiam ili eniris la unuan klason de la bazlernejo. Kaj ili ankaŭ jam bone parolis kaj kapablis bone esprimi sin. Tion ili atingis ĉar ili estis aŭdintaj bonan, altnivelan lingvon en formo taŭga por malgrandaj infanoj.

Nur malmultaj gepatroj tiel persiste faras tion kaj tial nur malmultaj infanoj tiel bone regas la lingvon kaj kapablas rapide interpreti tekston dum legado. En la kazo de miaj filoj temis pri la germana lingvo, do ilia gepatra lingvo. Sed kio pri fremda lingvo, ekzemple Esperanto?

Lernantoj de Esperanto kutime nur malmulte aŭdas la lingvon. En kurso ili devas plejparte mem produkti la sonantan lingvon, do ili devas laŭtlegi. Tio estas tamen tute nesufiĉa por lerni la lingvon. Ili devas ja nepre aŭdi korektan prononcon kaj fluan paroladon. Ne sufiĉas scii kiel la lingvo "principe"  funkcias. Por lerni ĝin necesas praktiki ĝin, do ekzercadi.

Lernanto bezonas aŭdi la lingvon el skribitaj tekstoj. Tion plenumas la Esperanta Retradio por progresintaj lernantoj. La efiko de la samtempa legado kaj aŭdado estas ke la lingvo pli bone engravuriĝas kaj ke tiel ankaŭ la senvoĉa legado pli bone funkcias kaj kaŭzas malpli da peno.

Ĝis nun la Esperanta Retradio estas la sola peranto de la lingvo en tiu formo kaj tial estus dezirinde ke tiu sistemo fariĝu ĝenerala kutimo kaj normo en tuta Esperantujo. Kaj kvankam la Esperanta Retradio funkciadas ĉiutage senriproĉe dum preskaŭ du jaroj, en Esperantujo regas silento pri tio. Sed mi estas certa ke tiu obstina silentado baldaŭ ĉesos kaj ke ni eniros novan etapon en la disvastigado de nia lingvo.