Beboj frue lernas regulojn
Se beboj lernas paroli, tio kutime okazas laŭ impresa rapideco. Germanaj esploristinoj eltrovis ke beboj ekkonas la bazajn konstruelementojn de la lingvo pli rapide ol plenkreskuloj.
Iam ĝi aperas, la unua vorto. La lingva evoluo ĉe infanoj okazas rapide - jam longan tempon antaŭ ol la etuloj mem parolas. Oni scias ke suĉinfanoj jam tre frue povas lerni la gramatikajn regulojn de lingvo - eĉ se ili ne jam regas ĝin.
Nun montriĝas: La beboj ekkonas eĉ pli bone ol plenkreskuloj laŭ kiuj reguloj la parolata lingvo funkcias. Jam en la aĝo de tri monatoj ili rapide lernas kiuj silaboj apartenas unuj al la aliaj kaj kiuj ne.
Esploristinoj el Lepsiko resonigis al beboj kaj al plenkreskuloj silabojn kiuj ĉiam estis kunligitaj laŭ certa sinsekvo. Tiam ili intermiksis ankaŭ kelkajn sinsekvojn de silaboj kun alia ordo - kaj tiel lezis la neelparolitan lingvan regulon.
"La cerba reago de la infanoj montris al ni ke ili ekkonis tiujn lezojn de reguloj, ke ili do aŭtomate ekstraktis la regulojn", diras esploristino. La plenkreskaj testantoj ne kapablis tion. Eĉ se oni petis ilin, serĉi celite pri reguloj en tiu fantazia lingvo, nur kelkaj sukcesis.
Por la studaĵo la esploristinoj resonigis al 65 beboj en la aĝo de tri monatoj ĉiufoje dum 20 minutoj diversajn silabokunmetaĵojn. En tiuj trisilabaj vortoj la komenca silabo "le" ĉiam estis kombinita kun la fina silabo "bu" kaj la komenca silabo "fi" ĉiam estis kombinita kun la fina silabo "to".
"Tiaj interdependecoj inter nenajbaraj silaboj konsistigas unu el la bazaj konstruelementoj de homa lingvo kaj troviĝas ĉe multaj gramatikaj reguloj", diras la esploristino. De tempo al tempo aperis en tiu parolfluo tamen silabo en la malĝusta kombino, ekzemple "le-vi-to" anstataŭ la ĝusta "le-vi-bu". Tiel la regulo estis lezita.
La esploristinoj tiel konstatis ke "la kapablo kompreni la neskribitajn regulojn de lingvo jam evoluas en plej frua aĝo". Eĉ se suĉinfanoj ne jam parolas en la unua vivojaro, ili lernas kompleksajn lingvajn modelojn kvazaŭ aŭtomate jam per nura aŭskultado. Ĉe plenkreskuloj tiu kapablo al aŭtomata ekkono de reguloj evidente perdiĝis - tial ili malpli facile lernas lingvon ol infanoj.
Kiel esperantisto mi povas aldoni ke lingvo kiu havas tre klarajn regulojn estas sufiĉe facile lernebla ankaŭ de plenkreskuloj, kvankam necesas kompreneble sufiĉe da ekzercado en la aŭskultado kaj prononcado de sonoj, silaboj, vortoj kaj frazoj. Kaj rilate al gramatiko Esperanto apenaŭ prezentas malfacilaĵojn, nur la akuzativo jen kaj jen estas problemo.
Aŭskultante ni lernas!