Ĉimpanzo sorĉas kun nombroj
Estas mirinda eksperimento. Nur dum duona sekundo la simio Ai vidas nombrojn de 1 ĝis 9 sur la ekrano. Tiam la ciferoj malaperas kaj la besto montras iliajn poziciojn en ĝusta sinsekvo. Filmeto montras la teston en kiu homo malsukcesus.
Jam la nomo estas programo: Tetsuro Matsuzawa baptis sian ĉimpanzinon je la la nomo "Ai". En la japana tio signifas "amo". La primatesploristo Matsuzawa sentas profundan ligiĝon kun la homparencoj el la afrika ĝangalo. Kaj lia celo estas ke ankaŭ la aliaj homoj montru altan estimon al tiuj bestoj.
Ai estis ankoraŭ juna simieto kiam Matsuzawa ekzorgis pri la ĉimpanzino. Li tiam estis 27-jara kaj troviĝis ankoraŭ je la komenco de sia scienca kariero. Nun finfine post 30 jaroj da esplorado Matsuzawa atingis sian celon. Li alportis la pruvon ke ĉimpanzoj - almenaŭ rilate al kelkaj el siaj kapabloj - estas ne nur samrangaj al siaj homaj kuzoj, sed eĉ superas ilin.
Oni povus havi la impreson ke Ai enuas kiam ŝi altefike agas. Dum duona sekundo aperas la sinsekvo de la ciferoj 1 ĝis 9 en diversaj pozicioj sur la ekrano antaŭ ŝi. Post tio videblas nur naŭ malgrandaj kvadratoj. Sed per vere ludsimila facileco ŝi altajpas la simbolojn unu post la alia - en precize la ĝusta sinsekvo (vidu la aldonan filmeton).
Antaŭ kelkaj jaroj kiam Matsuzawa prezentis la saman eksperimenton kun la sinsekvo de ciferoj ĝis 7, kelkaj ankoraŭ kredis ke homo post multe da trejnado povus atingi similan rezulton. "Naŭ nombroj tamen estas multe pli malfacilaj ol sep", klarigas la esploristo. "Mi povas certigi al vi ke neniu el vi kapablus tion". Kaj neniu en la aŭditorio de la granda AAAS-konferenco en Bostono kie la japano prezentis siajn rezultojn, pridubis tion.
14 ĉimpanzoj el 3 generacioj grimpas sur la 4-etaĝa trabaro en la ekstera ĉirkaŭbarejo de la universitato en Kjoto. Kaj se al ili plaĉas ili grimpas super multaj irejoj en la laboratorion kie ekranoj kaj esploristoj atendas ilin malantaŭ plasta vitro.
Jam kiam ŝi estis 5-jaraĝa Ai lernis la kolorojn kune kun la koncernaj japanaj ideogramoj. Pli poste aldoniĝis paŝon post paŝo la arabaj ciferoj. Intertempe Ai regas la nombrojn de 1 ĝis 19 - kio estas impresa kapablo, por homo aliflanke estas nur facila ekzerco.
Nekredeman miron provokas aliflanke precipe la pruvo de Matsuzawa ke Ai plenumas memorlaboron kiun homaj testantoj ne kapablis plenumi. Liaj eltrovoj devigos la esploristojn revalorigi la kognajn kapablojn de bestoj. Matsuzawa mem ne konsideras siajn rezultojn tiel mirindaj. Simile kiel hundoj superas la homon koncerne la flarkapablon, la ĉimpanzo superas la homon koncerne memorkapablon.
"Kompreneble eblas nun demandi kial la homo perdis tiun kapablon dum sia evolucio", opinias Matsuzawa. Sed por li pli gravas aliaj demandoj: "Kiun utilon alportus entute tia memorkapablo? Kiun avantaĝon ni havus el tio?"
Matsuzawa supozas ke eblas facile supertaksi la utilon de alta memorkapablo. Eble tio ne estus tre taŭga por homo. La japana esploristo kredas ke la evolucio dum la homiĝa procezo foroferis parton de la memorkapablo por disvolvi aliajn kognajn kapablojn.
Ĉar tro granda memoro povus eĉ esti malhelpo por pli profunda kompreno de la mondo. "En nia pensado ekzistas estonteco kaj pasinteco", diras Matsuzawa. "La ĉimpanzoj aliflanke vivas en la ĉi tiea loko kaj en la nuntempo".